De Ierse kunstenaar Garrett Phelan exposeert in Smart Project Space met Between two ITs. Zijn eerste solotentoonstelling in Nederland gaat over geloof, ongeloof en radiogolven.
DANIËL BERTINA
“Radio heeft iets spiritueels,” zegt kunstenaar Garrett Phelan. Veel van de kunst in solotentoonstelling Between two ITs lijkt te draaien om zenden en ontvangen. Letterlijk. Want in veel van zijn objecten en installatiekunst zit radioapparatuur verwerkt.
Druk je oor op een van de zes cementblokken van Radio tomb (2008), en er klinkt de krakende ontvangst van een van de honderden, onzichtbare radiosignalen die daar ter plekke uit de lucht worden opgevangen. Van Turkse talkshows tot hysterisch voetbalcommentaar.
“Radiogolven zijn eeuwig,” stelt Garrett Phelan (Dublin, 1965). “Fascinerend om te realiseren dat die signalen eeuwig door het heelal zullen stralen.”
Vorig jaar was het werk van deze Ierse media- en geluidskunstenaar te zien in de groepstentoonstelling Coalesce: Happenstance. Nu is hij terug, alleen, met zijn eerste solotentoonstelling in Nederland. Between two ITs is tot 2 mei te bezoeken in Smart Project Space aan de Arie Biemondstraat.
“Eigenlijk houd ik me bezig met hele kinderlijke vragen,” vertelt Phelan. “Wat is de dood? Wat is geloof? Wat is God? En waarom ben ik hier? Vragen waar de religie, filosofie en de wetenschap geen bevredigend antwoord op kunnen geven. Die frustratie moeten we leren accepteren. De spanning tussen geloof en ongeloof: die worsteling toon ik in mijn kunst.”
Pas op 33-jarige leeftijd stortte de Ier zich op het kunstenaarschap. Daarvoor maakte hij jarenlang experimentele radioprogramma’s. Hij werkte ook als technicus voor het Irish Museum of Modern Art, en ondersteunde daar ‘all the top guys’ uit de kunstwereld.’
“Door te werken in een museum verloor kunst voor mij wél alle geheimzinnigheid en mystiek,” grijnst Phelan. “Ik heb goed gezien hoe mensen kunst bekijken. Dat gaat vaak heel oppervlakkig, meestal door de overdaad die aan de muur hangt.”
Hij wijst naar een vrijwel lege witte muur, waar slechts vier van zijn kleine Photodrawings hangen. “Vandaar dat ik deze ruimte niet helemaal heb volgepropt.”
Phelan exposeert zijn installaties, videokunst, tekeningen en experimentele audiokunst op internationale tentoonstellingen en kunstmanifestaties, waaronder Manifesta 5 (Spanje) en de Auckland Triennial (Nieuw Zeeland).
In een bovenhoek van de expositiezaal bevindt zich een enorme zwarte verfvlek die deels het plafond, de muur, een enorme speakerbox en het raam bedekt. Spuitbusverf. Veel galeries zijn daar niet van gecharmeerd, aldus Phelan.
“De boel onderspuiten met wolken gitzwarte verf is meestal een groot probleem. Want ik maak inbreuk op de ruimte, en men is bang voor onherstelbare schade. Veel kunstinstituten zitten daar niet op te wachten. Van Smart mocht het gelukkig wel.”
Ook in dit werk – Interruption. Or Between two ITs – part 3 – speelt geluid een opvallende rol. Uit de imposante hangende zwartgeschilderde speaker klinkt een hypnotische voiceover: de stem van Phelan. Krakend, als een mompelende dominee. Dankzij de grote speaker is zijn monoloog over de spanning tussen geloof en ongeloof – hoewel soms heel zacht – toch indringend te horen.
De kunstenaar geeft toe dat zijn werk veel aandacht en inzet vraagt van de toeschouwer. Ook vanwege de abstracte, filosofische insteek. “Het is belangrijk om mensen scherp te houden. Het kost tijd om het werk op je in te laten werken. En concentratie. Ik probeer de aandacht te richten op de pure schoonheid van het moment.”
“Veel mensen hebben tegenwoordig een cynische houding ten opzichte van de media. Ook de Kerk heeft – zeker in Ierland – al haar morele autoriteit verloren,” stelt Phelan. “Ik denk dat we alleen nog door directe, persoonlijke ervaringen ons bewustzijn kunnen vergroten.”
In twee aparte ruimtes liggen zwartgeschilderde houten vogelfiguren – met de merkwaardige namen The revelation of ministration en The revelation of solidarity – op de vloer, als rondslingerend speelgoed. Beiden liggen met hun bek richting een microfoon, alsof de twee vogels met elkaar lange-afstands gesprekken voeren – door de muren heen. Uit een radio klinkt weer Phelans herkenbare stem.
“Dat werk gaat over menselijke arrogantie,” grijnst Garrett Phelan, naast kunstenaar overigens een fanatiek vogelaar. “Alsof wij de enige dieren zijn die over intelligente communicatie beschikken. Als je goed luistert, hoor je die vogels spreken over medeleven en vergeving. De mens denkt los te staan van de natuur. Dat is natuurlijk een waanidee.”
www.smartprojectspace.net / www.garrettphelan.com
Het Parool / Kunst & Media (24 maart 2010)