Het Parool / Kunst & Media (10 juni 2010)
Met Don Diks: de heldhaftige avonturen van een dagkrantjournalist schreef Frans van Deijl een bijtende satire op het Nederlandse mediacircus. ‘Ik had meer reuring verwacht.’
DANIËL BERTINA
“De meeste journalisten zijn niets meer dan anonieme letterknechten, zonder enige ambitie,” zegt journalist en schrijver Frans van Deijl. Zijn nieuwste boek, Don Diks: de heldhaftige avonturen van een dagkrantjournalist, is een bundeling van het satirische vervolgverhaal dat hij schreef voor weekblad HP/De Tijd. Het beschrijft de perikelen van journaloser Don Diks, een uitgerangeerde redacteur Speciale Projecten van dagblad De Tribune.
Diks gaat gebukt onder een doodgebloed huwelijk en zware midlife-crisis, en kan op zijn (bijna) pensioensgerechtigde leeftijd de snelheid van de huidige journalistiek – met al haar reorganisaties, hypes, marktwerking en nieuwe media – niet meer bijbenen.
“Net als bij Don Diks bekroop mij op een gegeven moment het gevoel dat ik lang niet alles uit mijn vak heb gehaald wat erin zit,” zegt Van Deijl (Amsterdam, 1957). Vandaar dit verhaal. “Ik wilde eens wat anders proberen – ook al zou ik ermee op m’n bek gaan.”
In de jaren tachtig schreven Rijk de Gooijer en Eelke de Jong een populair feuilleton in de Haagsche Post, over de tragische lotgevallen van journalist en antiheld Koos Tak. Van Deijl speelde al een tijdje met het idee voor een vervolg: een satire op de huidige staat van de journalistiek, geheel in de stijl van Koos Tak.
Dat werd Don Diks. Vanaf mei 2009 schreef hij voor HP/De Tijd elke week een aflevering in de serie. Don Diks: de heldhaftige avonturen van een dagkrantjournalist verscheen vorige maand in boekvorm bij uitgeverij Sirene.
Aan inspiratie geen gebrek. In dertig jaar journalistiek zag Van Deijl een hoop markante types voorbij komen. Naast HP/De Tijd werkte hij onder meer voor de AVRO, RTL Nieuws, Elsevier, Nieuwe Revu en Het Parool. “Ik heb veel van die rare situaties in het boek zélf gezien en beleefd, en een aantal rondgefluisterde geruchten over bepaalde personen in het verhaal meegenomen.”
De lezer hoeft niet ver te speuren om in de verzameling bizarre personages een aantal kopstukken in de Nederlandse mediawereld te herkennen. Zoals de populaire televisiepresentator en womanizer Gijs van Oudkerk, de Vlaamse krantenmagnaat Tristan van Billo en de woeste hoofdredacteur Dieter Corstjens.
Van Deijl ontkent dat zijn boek vooral gericht is op de media-incrowd. “Het is ook gewoon een geestige, herkenbare kantoorschets van een man die muurvast zit in een doodsaaie baan. Er zijn heel veel van die tragische klerken in dit land.”
“Ik had eigenlijk wat meer reuring verwacht,” zegt Van Deijl over de weinig verhulde verwijzingen naar bestaande personen en ex-collega’s.“Misschien werd het feuilleton te weinig gelezen, of vonden mensen het gewoon niet leuk genoeg – dat kan ook. Ik heb er in ieder geval heel veel lol in gehad. Dit is het leukste dat ik in mijn journalistieke loopbaan heb gedaan.”
‘Wij journalisten zijn in wezen hele labiele figuren,’ laat hij een van zijn personages declameren. Dieter Corstjens alias De Bulldozer, hoofdredacteur van dagblad De Tribune, gaat verder: ‘Eigenlijk pleeg je steeds een aanslag op jezelf, want door elk artikel kun je op je bek gaan. Altijd, en dat moeten jullie herkennen, altijd heb ik in mijn achterhoofd dat ik op een dag dat ene zinnetje schrijf waarmee ik mijn totale onkunde aantoon, mijn eenvoudige afkomst verraad. Dat ze, de mensen die wij volgen en in de gaten houden, kunnen zeggen: ‘Zie je wel, wat een proleet.’’
“Die onzekerheid kent iedere journalist,” lacht Van Deijl. “Laatst moest ik een moleculair bioloog interviewen over een onderwerp waar ik helemaal niets vanaf wist. Maar dat wil je dan niet laten merken. Het is me ook nog steeds niet gelukt hét ultieme interview te maken.”
“Na dertig jaar ben ik eigenlijk wel een beetje klaar met die journalistiek,” geeft Van Deijl toe, gevraagd naar de cynische toon in zijn boek. “In Nederland zijn er gewoon veel te veel journalisten, kranten en vormen van media – dat loopt elkaar enorm op te hitsen. Nederland is zo een ontzettend nerveus landje geworden, waar steeds minder naar elkaar wordt geluisterd. De media worden steeds minder vertrouwd.”
“Maar, de journalistiek blijft nog steeds het leukste wat er is. Het zou alleen meer moeten gaan over het overbrengen van de verwondering – niet de verontwaardiging.”
Frans van Deijl, Don Diks: de heldhaftige avonturen van een dagkrantjournalist, Sirene (12,50 euro)