(Theater! nr. 4, jaargang 2010)
Theatermaker Dries Verhoeven vertelt over zijn meest memorabele ontwerp
DANIËL BERTINA
‘Met mijn werk probeer te ontleden wie jij bent als toeschouwer, via jouw blik naar de ander,’ zegt Dries Verhoeven (1976). ‘Mijn voorstelling U bevindt zich hier, die in 2007 in première ging op het Festival aan de Werf, was mijn eerste grootschalige project als theatermaker. Vóór die tijd was ik voornamelijk vormgever. Als ontwerper moest ik me altijd enigszins dienstbaar opstellen aan regisseurs – in die gevallen probeer je in een ontwerp een vertaalslag te maken van de inhoud van een voorstelling, maar ontstaat de inhoud nooit vanuit het ontwerp zelf. U bevindt zich hier was de eerste keer dat ik dat laatste probeerde.’
‘Ik woonde een tijd in Amsterdam in een heel klein straatje. Soms zag ik het leven van mijn buurmeisje via de spiegelende ramen aan de overkant. Door uit mijn raam te kijken kon ik af en toe een glimp van haar leven opvangen. Ik realiseerde me dat er elke nacht tachtig centimeter naast mij, aan de andere kant van de muur, iemand sliep die ik niet kende. En dat gold ook voor mijn buren aan de andere kant, en de mensen die boven en onder mij woonden. Ik kende die mensen niet, of nauwelijks. Hoe zou het zijn om uit te zoomen, en het simultane leven van mensen weer te geven van mensen in een bepaalde wijk? En daarmee misschien de eenzaamheid en de troost te tonen van het leven in een grote stad. Waar je anoniem naast elkaar leeft, en je soms meer verbondenheid kan voelen met iemand op grote afstand dan met diegene naast je. Puur omdat je geen noodzaak meer hebt om de mensen om je heen te leren kennen. Ik lag in bed en fantaseerde hoe het zou zijn als die muren weg zouden vallen. Ik wilde een installatie bouwen waarin je simultane levens zichtbaar kon maken. Zo is in één nacht het idee voor U bevindt zich hier ontstaan.’
‘Om dat idee zichtbaar maken, besloot ik mensen horizontaal in hetzelfde vlak te leggen. Dat deed ik door een soort gelijkvloers hotel te bouwen, met allemaal eenpersoonskamertjes. Daar bovenop legde ik een enorme spiegel van vierhonderd vierkante meter, bestaande uit een aantal grote spiegels van twee bij zes meter, die al die kamertjes overkapte. Gedurende de voorstelling liet ik die spiegel langzaam stijgen, waardoor je zag wat er zich bij de buren afspeelde.’
‘Het technisch onderzoek heeft maanden geduurd. Was het überhaupt wel mogelijk (en toegestaan) om zo’n ding van twintig bij twintig meter geruisloos op te takelen? Ook om een manier te vinden om al die spiegels aan elkaar te verbinden zonder dat de boel zou doorbuigen, was een grote klus. Ik wilde het gevoel veroorzaken dat je even uitzoomde, en echt even boven je eigen leven hing. Een Google Earth-effect creëren.’
‘Mijn grote angst was dat die installatie alleen een gevoel van bewondering zou oproepen. Als een kermisattractie. Dus ging ik terug naar de inhoud. We hebben geprobeerd om de voorstelling weer klein en persoonlijk te maken, door het publiek op een intieme manier bij de installatie te betrekken. We staken bij iedere toeschouwer een papier met een aantal vragen onder de kamerdeur door. Daar reageerde je schriftelijk op, en dan kwam weer een reactie vanaf de gang. Dat begon heel praktisch met een aantal vragen over de afgelopen dag, maar werd steeds persoonlijker. De performer achter de deur probeert zo te achterhalen wie de individuele toeschouwer in het kamertje is, en wat belangrijk voor hem is. Op een gegeven moment werden de toeschouwers uitgenodigd om op bed te gaan liggen. Vanaf dat moment smeedden de performers al die verschillende gegevens één groot verhaal, waarbij je als toeschouwer hoorde hoe jou leven zich verhield tot dat van de mensen naast je, en de spiegel langzaam omhoogging. Met U bevindt zich hier wilde ik zo het besef van de menselijke gedeelde tijd eventjes zichtbaar maken.’