Het Parool / Kunst & Media (5 maart 2011)
In een nieuwe documentaire van National Geographic trekt Pierre-Yves Cousteau – de jongste zoon van duikpionier Jacques-Yves Cousteau – ten strijde tegen de ecologische kaalslag in de Middellandse Zee. Met behulp van het internet.
DANIËL BERTINA
Fel verlichte casino’s, Italiaanse midlifecrisisraceauto’s en een jachthaven vol protserige plezierboten. In deze decadente pracht en praal van belastingparadijs Monaco is het verwarrend om woorden als duurzaamheid, ecologisch bewustzijn en biodiversiteit te horen vallen. Toch werd hier op 13 en 14 februari de tweede editie van Monaco Blue Initiative gehouden. Onder leiding van prins Albert kwamen op deze topconferentie tientallen ministers, wetenschappers en zakenlieden samen om te lobbyen, en over de toekomst van de Middellandse Zee te spreken. Die zee is na eeuwen van overbevissing, vervuiling en bodemerosie zo goed als kaalgeslagen.
Om de discussie aan te zwengelen ging hier Secrets of the mediterranean: Cousteau’s lost world in première. Een gelikte documentaire die 8 maart in Nederland wordt uitgezonden op Nat Geo Wild, het digitale kanaal van National Geographic Channel. De film volgt de Spaanse wetenschapper Enric Sala en diens pleidooi voor het uitbreiden van Marine Protected Areas: een soort natuurreservaten in de zee.
Ook Pierre-Yves Cousteau (1983) werd bij de documentaire betrokken. Pierre-Yves is de jongste zoon van duiker, uitvinder, filmmaker en avonturier Capitain Jacques-Yves Cousteau (1910-1997), die met bekroonde films zoals The silent world (1956) en talloze natuurdocumentaires het rijke leven onder de zeespiegel vastlegde. In de film treedt Pierre-Yves Cousteau op als gezicht van de Cousteau Society: de non-profitorganisatie van zijn familie.
In de documentaire bezoeken Sala en Cousteau junior – sprekend zijn vader, minus het rode mutsje – plaatsen in de Middellandse Zee, ooit aangedaan door Capitain Cousteau en zijn duikteam. In Secrets of the mediterranean: Cousteau’s lost world vormen de actuele beelden van het kale en levenloze niemandsland onder de zeespiegel een schril contrast met de oude opnames van Capitain Cousteau. In zijn tijd krioelde de Middellandse Zee nog van het leven.
Maar er is hoop. In vier kleine natuurreservaten heeft het leven zich op verbazende wijze weten te herstellen. De film onthult met een bombastische soundtrack de onderwaterwereld van de Medes eilanden voor de kust van Spanje, Scandola bij Corsica, Cabrera in de Balearen en Ilsa Espardell, een eilandje in de buurt van Ibiza – allemaal bruisend vol zeldzame flora en fauna.
“Jacques Cousteau was mijn held, hij inspireerde me om deze documentaire te maken,” vertelt Sala bij het persontbijt, de dag na de première. “Dit is een goede manier om veel mensen te bereiken. Die Marine Protected Area’s lijken echt te werken en zijn goed voor de locale visserij en het toerisme. De schade is niet onomkeerbaar, maar we moeten nu in actie komen.”
Secrets of the mediterranean toont ook het verhaal van een zoon die in de voetsporen van zijn beroemde vader treedt – honderd jaar na diens geboorte. “Ik heb deze ervaring vooral gebruikt om mijn eigen project Cousteau Divers op te zetten: een soort Facebook voor hobbyduikers,” fluistert Pierre-Yves tijdens de onbegrijpelijke toespraak van de Sloveense minister van milieuzaken.
Op zijn laptop laat hij de prille website zien. Leden kunnen gratis een profiel aanmaken, hun duikfoto’s uploaden en informatie verzamelen over de biodiversiteit in de oceanen. “Hun opnames worden vergeleken met oude filmbeelden uit het enorme archief van mijn vader. We controleren de gegevens en geven betrouwbaarheidspunten, daarmee krijgen die hobbyduikers meer gezag en wordt hun input serieuzer genomen.”
De verzamelde informatie op Cousteau Divers biedt zo een actueel beeld van het leven in de oceanen, glundert Cousteau. “Dankzij dit sociale medium vergaren we een enorme berg bruikbare informatie, waar wetenschappers hun voordeel mee kunnen doen. De oude opnames van mijn vader worden samen met de nieuwe data van Cousteau Divers ingezet om het leven in de oceanen te beschermen. Daar zou mijn vader trots op zijn geweest.”
Na Jean-Michel (1938), diens zoon Fabien (1967), zijn oom Phillipe (1940) en diens zoon Phillpe Jr. (1980), tante Alexandra (1976) en nicht Céline (1972) is Pierre-Yves de jongste telg uit het geslacht Cousteau die zich op het duiken en de oceanografie heeft gestort. Eerder deed hij een dubbele masterstudie biochemie en ruimtestudies, en werkte voor NASA en de European Space Agency in Noordwijk. Het duiken werd hem met de paplepel ingegoten. Maar pas in 2009 besloot hij de studie van het heelal in te wisselen voor de zee, en sloot zich aan bij de Cousteau Society, bestuurt door zijn moeder Francine.
“Ik heb heel lang mijn zinnen gezet op de ruimtevaart,” vertelt Cousteau na afloop van de conferentie. Hij kijkt grijzend naar de immense octopus van papier-maché, die ondersteboven aan het plafond van het Oceanografisch Museum hangt. “Maar ik werd moe van het constante projectoverleg, de vergaderingen, bureaucratie en het gelobby voor geld binnen het wetenschappelijk wereldje. Op een duikvakantie realiseerde ik me: Wie houd ik voor de gek? Ik ben gek op duiken en mijn naam is Cousteau – daar moet ik iets mee.”
“Mijn vader stierf toen ik 16 jaar oud was. Hij was mijn held en ik zal zijn succes nooit kunnen evenaren, maar ik heb zélf geen sterambities. Ik wil mijn eigen leven leiden en me door anderen laten inspireren. Het is eervol genoeg om de filosofie van mijn vader door te geven.”
Secrets of the mediterranean: Cousteau’s lost world
Te zien op dinsdag 8 maart, Nat Geo Wild, 21.00 uur