Het Parool / Kunst & Media (26-10-2010)
Voor zijn online fototentoonstelling Oil & paradise reisde fotograaf Ad Nuis naar Azerbeidzjan, het land waar ooit de eerste aardoliebron werd aangeboord. De olie is bijna op.
DANIËL BERTINA
“Het energievraagstuk boeit me al jaren,” zegt fotograaf Ad Nuis (Apeldoorn, 1958). “Op de middelbare school had ik een hele goede leraar aardrijkskunde. Hij riep altijd dat er nog maar voor zo’n veertig jaar olie zou zijn. Ook de oliecrisis van 1973 maakte diepe indruk. Ik heb zelfs nog even geografie gestudeerd, voordat ik naar de kunstacademie Den Haag ging.”
Drie jaar geleden las hij een boek over de historische achtergronden van de oliewinning: The oil and the glory van Steve LeVine. In Bibi-Heybat, een wijk van Bakoe, de hoofdstad van Azerbeidzjan, werd in 1846 voor het eerst naar aardolie geboord. Het land ontwikkelde zich tot een van de grootste olie-exporteurs ter wereld.
“Wereldwijd hebben we in een kleine tweehonderd jaar bijna alle olie opgemaakt,” vertelt Ad Nuis. “In de regio van de Kaspische Zee is men ooit begonnen met het boren en daar blijkt nu ook dat die olievoorraad eindig is. Oil & paradise is een poging om die cyclus te visualiseren.”
Al jaren maakt Nuis intieme fotoseries voor diverse Nederlandse dag- en opiniebladen. Daarbij bijt hij zich vaak voor langere tijd vast in het onderwerp, in navolging van zijn held: de Amerikaanse new journalism-fotograaf Danny Lyon. Zo volgde hij jarenlang de bewoners van Amsterdam-Zuidoost en maakte prachtige fotoreportages over de veranderingen in de buurt. “Ik houd ontzettend van die toewijding.”
Na een korte cursus functioneel Turks reisde Nuis begin vorig jaar af naar Bakoe, met steun van het Fonds BKVB. “In mijn naïviteit ben ik gewoon maar ergens begonnen. Ik ging met een huurauto de olievelden af. Nu ben ik er vijf keer geweest en ga nog zeker twee keer terug. Ik ben benieuwd hoe dat land eruit ziet als er sneeuw ligt; er schijnt een berg te zijn die altijd in brand staat.” December volgend jaar moet Oil & paradise zijn afgerond.
Oil & paradise wordt een online tentoonstelling met foto’s, korte filmpjes en tekst die via het internet zal worden verspreid. Het idee is dat galeries overal ter wereld de expositie kunnen downloaden en presenteren. “Met een paar beamers en projectieschermen ben je klaar. Ik had geen zin om wéér een fotoboek te maken; ik wilde eens iets anders doen. Mijn grote wens is om het geheel in Bakoe te openen.”
De expositie bestaat deels uit historisch fotomateriaal, door Nuis bij elkaar gesprokkeld uit de oude Sovjetarchieven. Daarnaast tonen zijn eigen foto’s een thematische drie-eenheid van olie, macht en geld. Hij gebruikt analoge zwart-wit film om de kaalgeslagen historische oliegebieden vast te leggen en digitale kleurenfilm voor de weergave van de hedendaagse rijkdom en armoede in Azerbeidjan.
“De overheid wil van het land een tweede Doebai maken. Je ziet dat daar de meest megalomane bouwprojecten uit de grond worden gestampt, terwijl de economie nog steeds voor negentig procent draait op de olie-export. Maar dat verhaal loopt af. Ik heb een interview aangevraagd met de baas van het staatsoliebedrijf om zicht te krijgen op de toekomstplannen.”
Sinds zijn laatste reis naar de Kaukasus maakt fotograaf Nuis ook korte filmpjes over de elementen water, vuur, aarde en olie. Als bewegende foto’s vanuit een statisch perspectief. Binnenkort keert hij terug naar Azerbeidzjan met journalist Arthur van den Boogaard om twee families te interviewen, werkzaam in de olie-industrie. “Ik wil ook een olietycoon portretteren. Zo probeer ik het brede historische verhaal te laten zien.”
Ad Nuis geeft toe dat hij de schaal van Oil & paradise iets heeft onderschat. “Dit is het meest chaotische project dat ik ooit heb ondernomen. Het onderwerp is extreem complex, maar ik heb prachtig materiaal verzameld. Nu zoek ik een goede editor die orde in de chaos kan scheppen. Het is pretentieus om te denken dat foto’s de wereld kunnen veranderen. Maar je moet wel blijven waarschuwen. Het is raar dat we ons in dit kleinzerige landje bezighouden met onzin over dubbele paspoorten, terwijl het olieprobleem oneindig veel groter is. Toch ben ik optimistisch. Ik denk dat we een oplossing zullen vinden, maar er zullen vast nog een paar oorlogen over grondstoffen uitbreken. Dat hangt boven ons hoofd als het zwaard van Damocles.”