Het Parool / Kunst & Media (1 augustus 2011)
Internetkunstenaar Rafaël Rozendaal verkoopt zijn digitale kunst vooral via het web. Nu wordt zijn werk getoond in de enorme expositieruimte van W139.
DANIËL BERTINA
Als een blinde stap je het installatiekunstwerk van Rafaël Rozendaal (Amsterdam, 1980) binnen. De deur valt dicht en de expositieruimte van W139 verandert in totale duisternis. Bij elke voorzichtige beweging of stap klinkt irritant, bijna machinaal muggengezoem. In de verte hangt een dreigende rode lamp, als het robotoog van HAL 9000: de dodelijke computer uit Stanley Kubrick’s 2001: A Space Odyssey (1968). Op de tast schuifel je verder. De rode lamp blijkt tegen een deur te hangen, voorzien van een kijkgaatje. Achter de deur is een verlichte controlekamer te zien. Een bewaker zit roerloos naar een beeldscherm te staren.
Dit merkwaardige, voyeuristische kunstwerk van Rafaël Rozendaal is te beleven bij W139 in de Warmoesstraat. “Ik heb geprobeerd om de ruimte zélf als canvas te gebruiken. En ook om een menselijke factor toe te voegen.”
Naast deze installatie toont Rozendaal een selectie van zijn websitekunst, die op de muur van de expositieruimte wordt geprojecteerd. Vervreemdende, interactieve computeranimaties waar de toeschouwer mee kan spelen – via een muis en toetsenbord. Zoals Big long now (2006): een oneindige hoeveelheid deuren die met een luide klap kunnen worden dichtgesmeten. De expositie, getiteld The shift, is tot en met 11 september te zien.
Als internetkunstenaar specialiseert Rozendaal zich in het maken van digitale kunstwerken, die hij via het internet als websites vertoont en verkoopt. Daarnaast exposeert hij bij galeries van Los Angeles tot Berlijn, ontwerpt apps en spelletjes voor de smartphone, geeft lezingen en verkoopt zijn ideeën in licentie. “Ik houd van het internet omdat het anti-elitair en toegankelijk is.”
Rozendaal spreekt op strakke, afgemeten toon. Ook zijn kunst is ontdaan van alle franje. Dat geldt niet alleen voor zijn animaties. In een serie van hilarische One question interviews – te lezen op zijn website – legt Rozendaal bevriende en door hem bewonderde kunstenaars slechts één vraag voor. De antwoorden variëren van slechts één woord (rockzanger Henry Rollins) tot bizarre monologen (kunstenaar Claude Closky).
“Mijn werk is inderdaad nogal sec. Ik heb gewoon een enorme liefde voor efficiency. Zo werken mijn hersens. Als ik mijn werk moet uitleggen klinkt het vaak erg simpel, maar het gaat mij om de kijkervaring van de toeschouwer – die is uniek. Ik kan jou uitleggen hoe een tomaat smaakt, maar om er écht een te proeven is totaal andere ervaring.”
Vorig jaar verzon Rozendaal een manier om met een minimaal budget digitale kunst te exposeren: Bring Your Own Beamer (BYOB). Een soort multimediahappening die wereldwijd al 41 keer is gehouden en waarmee op 10 september The shift officieel zal worden afgesloten.
Het idee ontstond toen hij in Berlijn woonde. “Daar viel het me op dat bijna al mijn vrienden een beamer hadden staan om thuis op de muur naar films te kunnen kijken. Veel van hen waren videokunstenaars. Maar het organiseren van een groepstentoonstelling bleek ontzettend veel werk waar heel veel ego’s mee gemoeid waren.”
Bij een BYOB brengen videokunstenaars zélf eigen projectors mee. Ieder krijgt de gelegenheid om gedurende de avond zijn werk te laten zien, en zo een lege ruimte – woonkamer, galerie, garage of kraakpand – tot kunstevenement te transformeren. Het idee is open source. Iedereen die wil, mag een BYOB-evenement organiseren. “In Birma wordt er binnenkort zelfs eentje georganiseerd met kaarsverlichting,” zegt Rozendaal met enige trots. “Bring Your Own Candles, zeg maar.”
Digitale kunst blijft té vaak opgesloten in de computer van de kunstenaar, zegt Rozendaal. “Op een BOYB-avond zie je dat de hele (digitale) kunstscene samenkomt, om in een ontspannen sfeer hun werk met anderen te delen. Als een virtueel sociaal netwerk, dat even écht wordt. Het internet maakt soms eenzaam. Ik wil met mijn werk die isolatie juist doorbreken.”