‘Ik wilde terug naar mijn rare roots’

Het Parool / Kunst & Media (10 jan 2012)

Voor haar solo-expositie bij Galerie Bart dook de Zuid-Afrikaanse kunstenaar Heidi Sincuba in de Zoeloetraditie van haar voorouders; vol zwarte magie, heksendokters en mensenoffers.

DANIËL BERTINA

Ukukhohlakala komqondo. De titel van de nieuwe soloshow van kunstenaar Heidi Sincuba (Greytown, 1987) laat zich lastig in één keer foutloos uitspreken. En zeker niet met de juiste tongklik intonatie. Sincuba lacht: “Hou het anders maar bij de Engelse titel: corruption of the mind. In het Nederlands zou het iets moeten zijn als: besmetting van de geest.”

Voor haar tentoonstelling reisde Sincuba af naar de geboortegrond van haar voorouders in KwaZoeloe-Natal – een oostelijke, rurale provincie van Zuid-Afrika – en werkte 2,5 maanden aan haar nieuwe serie tekeningen, geïnspireerd op spirituele tradities en zwarte magie van de Zoeloe. Ukukhohlakala komqondo is tot en met 11 februari te zien bij Galerie Bart aan de Bloemgracht.

Twee jaar geleden studeerde Sincuba af aan de ArtEZ hogeschool in Arnhem. Haar eerdere werk zat vol politieke statements over kolonialisme, religie, vrouwenrechten en racisme, zoals Legally bound 2 (2010). Een serie inktzwarte tekeningen waarin Sincuba naakte zwarte vrouwen portretteerde, opgeknoopt en opengetrokken in sadomasochistische bondageposes, met op de achtergrond de bloedrode kaart van Afrika en de driepotige symbool van de racistische Afrikaner Weerstandsbeweging.

“Ik ben nogal een sadist,” zegt Sincuba met een brede grijns. “De menselijke hunkering naar genot én pijn vind ik fascinerend, en het is leuk om de kijker te martelen met nare beelden. Mijn nieuwe werk is wel ietsje subtieler. Eerst hield ik me vooral bezig met de contrasten tussen Zuid-Afrika en Europa. Ik heb nu geprobeerd om een persoonlijk verhaal te vertellen, met meer introspectie.”

In de collage van houtskooltekeningen getiteld Vumani bo (wees getuige), als onderdeel van haar tentoonstelling in Galerie Bart, toont Sincuba een beeldenstroom van macabere, cartoonachtige plaatjes. Zoals close-ups van een bloeddoorlopen oog, een knipmes, een cobra met een opengesperde bek en een afgehakt kinderhoofdje op een schaal. Sincuba: “Kindoffers komen schikbarend vaak voor in Zuid-Afrika. Geregeld zie je in de krant een foto van een afgehakt hoofd.”

Toch weigert Sincuba om de lugubere praktijken van die heksendokters te veroordelen. “Ik wil niet de moraalridder uithangen, zeker terwijl wij hier koffie zitten te drinken die zeer waarschijnlijk onder erbarmelijke omstandigheden door kinderen zijn geoogst. We hebben allemaal bloed aan onze handen.”

Sincuba groeide op in een streng religieus gezin. Haar vader werd op jonge leeftijd geadopteerd door missionarissen en bekeerd tot het christendom. Daarnaast leerde ze van moederskant ook de spirituele tradities van de Zoeloe kennen. Sincuba: “Seances met heksendokters, geestuitdrijvingen, zuiveringsrituelen en scarificaties waren ook een groot deel van mijn leven. Ik heb rare roots.”

Vorig jaar deed ze een residentie in Duitsland en exposeerde in het Museum voor Moderne Kunst Arnhem. Toch bleef Afrika roepen. “Op een gegeven moment was mijn leven in Nederland té overzichtelijk geworden. Te braaf. Ik wilde terug naar de plek waar mijn ouders zijn geboren om daar te kunnen aarden.”

Back to basics. “Heerlijk, maar tegelijkertijd schrok ik van mijn eigen ideeën over armoede. Ik vond het heel moeilijk om niet met een Westerse welvaartsblik op die rurale levensstijl neer te kijken. Voor mij was het barre armoede, maar voor die mensen juist doodnormaal.”

De tentoonstelling Ukukhohlakala komqondo is vooral een verhaal over hoe Sincuba opnieuw met de traditie van haar voorouders heeft kennisgemaakt. Dat was nogal een cultuurschok. “Toen ik daar in mijn hutje zat, kwam ik erachter dat ik gedurende mijn tijd in Europa de Zoeloetradities ontzettend heb geromantiseerd.” Ze schiet in de lach. “Ik ben nu nét zo bitter over Zoeloeu’s als de Europeanen. Nu ben ik meer in balans.”

Ukukhohlakala komqondo door Heidi Sincuba. Galerie Bart, Bloemgracht 2, te zien t/m 11 februari. www.heidisincuba.com / www.galeriebart.nl