JHM Magazine / nr. 2, jaargang 22, november 2013 – maart 2014
Het Joods Cultureel Kwartier herbergt vele schatten. Elk met een bijzonder verhaal. In deze rubriek wordt steeds een juweeltje uitgelicht.
DANIËL BERTINA
‘Ik heb mijn hart hier liggen,’ zegt kunstenaar Eli Content (Vevey, 1943). ‘Het Joods Historisch Museum is deel van mijn geschiedenis, want mijn grootvader kwam hier al toen het nog een sjoel was. Het voelt altijd een beetje als thuiskomen.’
In opdracht van het JHM maakte Content een enorm schilderij, Beresjiet, het Paradijs, dat onlangs werd aangebracht op de muren van de cabana (loofhut) van de Portugese Synagoge. Tegen een achtergrond van kranten toont het schilderij een menselijk silhouet, opgebouwd uit een kolkende kluwen sterren, Hebreeuwse letters en een Toratekst over Soekot (het Loofhuttenfeest). En omringd door takken, bladeren, vissen, vogels, konijnen en vruchtbomen. Beresjiet, het Paradijs is een feestelijke totaalervaring, zegt Content. ‘Je stapt die cabana binnen en wordt omgeven door het schilderij.’
‘Met dit werk heb ik geprobeerd om een oude joodse traditie nieuw leven in te blazen. Eeuwenlang maakten de joden in Wit-Rusland, Polen en Litouwen houten synagogen, die van binnen helemaal met prachtige fresco’s waren beschilderd. Helaas zijn die allemaal platgebrand. De oudste synagoge ter wereld, in de Syrische stad Dura Europos, had ook wandschilderingen met Bijbelse taferelen. Met Beresjiet, het Paradijs grijp ik daar op terug.’
In de oorlogsjaren wisten Contents ouders Nederland te ontvluchten naar Zwitserland, waar Eli in 1943 werd geboren. Na terugkomst volgde hij de slagersvakschool, werkte als kok op de grote vaart, en woonde even in een Israëlische kibboets. Eind jaren ’60 keerde hij terug naar Nederland, stortte zich op de schilderkunst, en belandde als autodidact op de postacademische kunstopleiding Ateliers ’63. In 1981 – twee jaar later – kreeg hij zijn eerste solotentoonstelling in het Stedelijk Museum.
Content is al jaren bij het JHM betrokken. In 1989 maakte hij voor het museum een loofhutkunstwerk van zeven manshoge, beschilderde panelen. Als tegenhanger van het immense Holocaustmonument in Berlijn bouwde hij in 2000 zijn Monument voor de Levenden: een verplaatsbaar, beschilderd huisje als intieme herdenkingsplaats voor de slachtoffers van de Sjoa. En voor het JHM Kindermuseum vervaardigde hij drie voorzetramen, waarin zowel de kabbalistische levensboom, het Hebreeuwse alfabet en de Bijbelse boom van kennis zijn verwerkt.
‘Beresjiet, het Paradijs is een poëtische verbeelding van het paradijs, met als middelpunt de mens, opgebouwd uit sterrenstof en gevormd door taal. Soekot gaat voor mij niet uitsluitend over veertig jaar ronddolen in de woestijn. Het is ook een uitbundige lofzang op de schepping. Ik ben verliefd op dat scheppingsverhaal. ‘In het begin schiep God de hemel en de aarde’, dat is toch een prachtig mysterieus begin?’