Het Parool / Kunst & Media (12-11-2009)
In de Zuiderkerk was de experimentele videoinstallatie T_visionarium open city te gast. Driedimensionaal ‘surfen’ door 25.000 filmfragmenten, over honderd jaar verstedelijking.
DANIËL BERTINA
“Televisie biedt maar een magere kijkervaring,” zegt nieuwe mediakunstenaar Jeffrey Shaw van het iCinema Research Center uit Australië. Geheel in lijn met zijn futuristische videoinstallatie T_visionarium open city – tot en met 22 november gratis te beleven in de Zuiderkerk – geeft Shaw uitleg over zijn werk via een Skype videoverbinding.
“Televisie en film is totaal vercommercialiseerd en héél erg voorspelbaar geworden,” roept Shaw (1944) over de krakende luidsprekers van de laptop. “T_visionarium biedt een nieuwe interactieve ervaring van beeld en geluid, waarbij je helemaal wordt ondergedompeld in een virtuele omgeving.”
In de Zuiderkerk staat een grote ronde zwarte doos: vijf meter hoog, tien meter doorsnede. Op de binnenwand worden 25.000 korte filmfragmenten geprojecteerd, die de toeschouwer – gewapend met 3D bril – als zwevende beeldschermen letterlijk en figuurlijk om de oren vliegen.
Met een afstandsbediening kan de toeschouwer door deze oneindige golfbeweging van beelden ‘surfen’ en de fragmenten herschikken tot een nieuwe videocollage: een tussenvorm van beeldende kunst en nieuwe media.
T_visionarium open city is georganiseerd in het kader van Eeuw van de stad: een multimediaal project van de VPRO. De installatie toont fragmenten van reportages, documentaires en interviews over honderd jaar verstedelijking in de wereld, deels afkomstig uit de digitale archieven van de VPRO en het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid.
Het is een chaotische, maar fascinerende ervaring: Adriaan van Dis loopt door de sloppenwijken van Johannesburg, op een aangrenzend scherm berooft een overvaller op klaarlichte dag een auto, inclusief bestuurder. Links vertelt een Chinese migrant over zijn trek naar de miljoenenstad Sjanghai. Precies daar tegenover grofkorrelige zwart-wit opnames van de Amsterdamse krakersrellen.
“Deze installatie heeft de rijkheid en diversiteit van een echte stad,” zegt productieleider en documentairemaker Bregtje van der Haak enthousiast. “In een stad heb je ook geen volledige controle over wat je allemaal te zien krijgt.”
Het T_visionarium (2008) werd ontworpen door medewerkers van het Australische iCinema Research Center en het Duitse Zentrum für Kunst und Medien, aangevoerd door Jeffrey Shaw en Peter Weibel. Een eerdere versie was al te zien in Spanje en Frankrijk, toen ‘ingevuld’ met beelden van Australische televisieprogramma’s.
Bregtje van der Haak haalde de videoinstallatie uiteindelijk naar Nederland. Het project kwam tot stand in samenwerking met – onder andere – de Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam en het International Documentary Film Festival Amsterdam.
“T_visionarium biedt een nieuwe manier om met gedigitaliseerde filmbeelden een verhaal te bouwen,” zegt een trotse Jeffrey Shaw over zijn geesteskind. “Maar schept hopelijk ook een kritische houding ten opzichte van al die beelden die je dagelijks overspoelen.”