(Theater! nr. 2, jaargang 2010)
Herman Helle van Hotel Modern vertelt over zijn meest memorabele ontwerp
DANIËL BERTINA
‘Heden Stad (1999) was de eerste voorstelling die ik met Hotel Modern heb gemaakt,’zegt ontwerper Herman Helle (Rotterdam, 1953). ‘Daarvoor was ik beeldend kunstenaar en bouwde maquettes voor architect Rem Koolhaas, stedenbouwkundigen en diverse gemeenten. Het was voor mij als beeldend kunstenaar altijd heel vanzelfsprekend om rare materialen in zo’n maquette te verwerken, zoals sloophout, borstels en fietsbanden. Voor de gemeente Rotterdam maakte ik ooit een gigantische maquette van het hele Rijnmondgebied – 35 meter lang en 15 meter breed – ter herdenking van de wederopbouw van de stad, vijftig naar na het einde van de Tweede Wereldoorlog. Dat was een fantastisch ding. Zó groot dat ik er complete bezems in heb verwerkt, maar ook scheerkwasten als bomen, hele wijken van lucifersdoosjes, houtblokken en zeecontainers van gekeurde puntenslijpers.’
‘Pauline Kalker vond die maquette zo ontzettend theatraal, dat ze het idee kreeg om samen met Arlène Hoornweg een voorstelling te maken met mijn werk. Het idee was om op het toneel een stad te bouwen, en die vervolgens tot leven te brengen. We wilden het plezier, de broeierige energie en de dynamiek van een metropool op het podium zetten. Een ode aan de chaos en de diversiteit. Dat werd Heden Stad. Dit was allemaal nog voor de aanslagen van 11 september, de moord op Pim Fortuyn en het in elkaar storten van de multiculturele idealen.’
‘We begonnen heel klein met kartonnen dozen om te kijken of dat de suggestie van een stad zou kunnen scheppen. Eerst op kleine schaal, dat bleek te werken. Toen zijn we op zoek gegaan naar een stel hele grote kartonnen dozen om de schaal te vergroten. De gebouwen werden ineens drie, vier meter hoog. Al spelenderwijs is de voorstelling verder gegroeid. Het is allemaal heel organisch ontstaan; gewoon spelen met je verbeelding. In onze wereld werden die kartonnen dozen flatgebouwen, broodjes werden auto’s, een stokbrood werd een vliegtuig, bierblikjes werden hooligans en een los zwaailicht een politieauto. Een stroom van associaties. Net als bij onze latere voorstellingen De Grote Oorlog (2001) of Kamp (2005) hebben we het wiel zelf moeten uitvinden. We zijn maar gewoon begonnen met experimenteren. Af en toe was het echt een worsteling, want we hebben veel ideeën eruit moeten gooien. Je kunt wel van te voren allemaal grote plannen bedenken, maar pas wanneer je zo’n ding neerzet zie je of het echt werkt, of helemaal anders moet.’
‘In Heden Stad is het moeilijk om een detail te benoemen waar ik het meest trots op ben. We zijn erin geslaagd om een paar hele mooie sferen te maken. Het bouwwerk in combinatie met het lichtontwerp van Pauline Kalker, het geluidslandschap van Ruud van der Pluijm en natuurlijk het spel, vormt een hele rijke compositie met allemaal kleine nuances. Die verzameling dozen en vuilnisbakken – het is echt drie keer niks wat daar staat – zorgden ineens voor een magisch moment. Het werd echt een levende stad. Vooral de kleine vondsten bleken goed te werken, zoals een speelgoedmeisje op een fietsje dat plotseling in die chaos voorbij kwam rijden, begeleidt door een Japans tingelmelodietje. Zo’n kant-en-klaar stom ding op batterijen werkte heel geestig.’
‘Onlangs hebben we Heden Stad na tien jaar weer hernomen. We hebben lange weg afgelegd in onze stijl van objecttheater en beeldtaal, en zijn steeds zwaardere en complexere voorstellingen gaan maken. Maar hoe waren we ook alweer begonnen? Heden Stad is ontstaan vanuit woest enthousiasme en vrolijkheid. We wilden dat kinderlijke plezier hervinden. Terug naar onze dierbare eerste kind. Het was niet eenvoudig om de oude timing weer terug te vinden, want het voelde allemaal ontzettend langzaam! Maar heel geleidelijk hebben we de puzzel weer in elkaar gezet en onze rust hervonden. Het was weer magisch. De reprise van Heden Stad heeft er voor gezorgd dat we in ons nieuwe werk die eenvoud ook weer een kans willen geven.’