Het Russische Stanlislavski Operagezelschap komt naar Theater Carré met de monumentale opera Jevgeny Onegin. ‘Speciaal voor Amsterdam is de cast aangepast.’
DANIËL BERTINA
In de desoriënterende, broeierige gangen van het Stanislavski & Nemirovitsj-Dansjenko Moskou Academisch Muziektheater staan tientallen assistenten kostuums te strijken. Dramaturg Dmitry Abauli lacht verontschuldigend over de enorme schaal van ‘zijn’ theater. “We zijn een theaterfabriek met 1100 medewerkers, kledingdepots, ateliers, balletstudio’s, een atrium en diverse podia. En we hebben ook nog één van de langste namen in de theaterwereld.” Hij gebaart naar het immense kledingdepot. “Als repertoiretheater draaien we gemiddeld 1 à 2 voorstellingen per dag en per productie zijn er vier casts. Reken maar uit, dat zijn een hoop schoenen.”
De voorbereiding is in volle gang voor de avondvoorstelling Jevgeny Onegin, de monumentale opera van Pjotr Tsjaikovski uit 1879, naar de gelijknamige roman door Alexander Poesjkin, de grootste Russische dichter aller tijden. Vanaf 1 tot en met 3 februari is deze Jevgeny Onegin met voltallige Russische cast te zien in Theater Carré. Op zondagochtend 3 februari zijn de 5 solisten ook te beluisteren in een extra liedrecital.
Poesjkins literaire meesterwerk uit 1832 wordt algemeen beschouwd als hét startpunt van de Russische literatuur, maar Jevgeny Onegin is boven alles een universeel verhaal over onmogelijke liefde. Jevgeny Onegin, een ijdele rokkenjager, heeft genoeg van het uitgaansleven van St. Petersburg. Hij trekt zich terug op het platteland, waar hij bevriend raakt met de zwaarmoedige jonge dichter Lensky. Tatyana, de zuster van Lensky’s verloofde Olga, raakt verliefd. Ze schrijft hem een liefdesbrief, maar de pedante Onegin wijst haar af. Op een daaropvolgend bal flirt hij opzichtig met Olga, tot grote woede van Lensky. De twee duelleren, Onegin doodt zijn vriend en verlaat zijn landgoed. Jaren later zien Onegin en Tatyana elkaar terug op een Moskous bal. De gracieuze Tatyana is inmiddels getrouwd met een oorlogsheld, en Onegin loopt met z’n ziel onder de arm. Bij weerzien vlamt hun liefde op, maar Tatyana zweert trouw aan haar echtgenoot. Onegin blijft eenzaam achter. Beide zwelgen in hun lot.
In haar kleedkamer vertelt sopraan Natalia Petrozhitskaya over haar personage. “Tatyana is mij heel dierbaar, want jaren geleden ben ik mijn carrière met deze rol begonnen. Zij en ik liggen heel dicht tegen elkaar.”
Poesjkin beschreef met zijn poëzie de Russische ziel en Tsjaikovski gaf daar weer zijn eigen muzikale draai aan, vertelt Petrozhitskaya. “Ik probeer vooral mijn eigen ziel aan het publiek te laten zien. Ik benader mijn rol zo persoonlijk mogelijk en probeer al mijn ware emoties erin te stoppen. Volgens de acteermethode van Konstantin Stanlislavski, de oprichter van ons theater. Het is eervol om dit Russische cultuurgoed te mogen doorgeven.”
In de pauze vertelt artistiek directeur Alexander Titel over zijn voorstelling, terwijl de Moskovieten zich massaal naar de bar begeven. Titel is een beetje gestrest, want er staat een nieuwe maestro op de bok en twee kersverse solisten op het podium. “Excuses, ik moet even bellen.“ Telefonisch wordt de maestro de mantel uitgeveegd. Titel lacht verontschuldigend: “Speciaal voor Amsterdam hebben we de cast een beetje aangepast, dus ik moet nog wat notes geven.”
De eerste versie van de opera, ooit geregisseerd door theatervernieuwer Stanislavski himself, stond 80 jaar ongewijzigd op het repertoire. In samenwerking met ontwerper David Borovsky maakte Titel in 2007 een nieuwe enscenering. Hij bleef trouw aan het libretto en de traditie van vurige muziek, krachtige solisten en spannend spel door het koor, maar gaf een licht symbolische draai aan het stuk. Dat deed hij door een minimalistische vormgeving met enorme zwart-witte pilaren en de toevoeging van vier witgeschminkte en -geklede personages – twee mannen, twee vrouwen – die als standbeelden over het podium bewegen. Met stil spel illustreren ze de sleutelmomenten.
“Deze opera is wereldberoemd, dus het publiek heeft allerlei verwachtingen die we moeten waarmaken,” zegt Titel. ”We wilden het verhaal dus niet actualiseren. In onze versie geen moderne kleding of mobile telefoons. Ik hoop dat de kijker, door die vier standbeeldfiguren, de verbinding legt tussen het negentiende-eeuwse Rusland en hun eigen leefwereld. Want op elk groot plein ter wereld zie je zulke standbeelden staan. Daarmee wil ik zeggen dat Jevgeny Onegin niet een puur Russisch verhaal is, maar van alle tijden en culturen. De personages zijn onze tijdgenoten.”
Bariton Dmitry Zuev begon ook zijn carrière met Jevgeny Onegin. Titel plukte hem van het conservatorium speciaal voor de hoofdrol van Onegin. Sindsdien is vast castlid en speelt in ongeveer 10 verschillende repertoirestukken. Zuev: “Dit stuk heeft een groot historisch belang voor Rusland en het geeft uiting aan de Russische ziel. Deze opera was ook de openingsvoorstelling van ons theater, dus het stuk is ons zeer dierbaar, het is onze talisman. Maar uiteindelijk is het menselijke verhaal het belangrijkste. In elke scène gaat er een stukje liefde dood.” Hij zucht: “En dat gebeurt constant, in ieders leven.”
Jevgeny Onegin door Stanislavski Opera: 1/2 t/m 3/2. Stanislavski Operaconcert: 3/2. Theater Carré. Zie www.carre.nl