Het Parool / Kunst & Media (30 oktober 2013)
Het Belgische kunstenfestival Europalia.india biedt een gigantisch programma met honderden evenementen over de Indiase cultuur. Twee exposities in het Brusselse Paleis voor Schone Kunsten vormen de kern.
DANIËL BERTINA
Je loopt er zo voorbij. De ingang van het Paleis voor Schone Kunsten, door de Brusselaars BOZAR genoemd, ligt in een onbeduidende corridor, maar bij binnenkomst is er geen twijfel mogelijk. Een immens beeld van de hindoegod Ganesha en een sculptuur van kunstenaar Anish Kapoor heten de bezoeker welkom op de twee hoofdtentoonstellingen van het internationale kunstenfestival Europalia.india: India belichaamd en Indomania; Van Rembrandt tot de Beatles.
Kapoors sculptuur Large mountain (1994) is veelzeggend voor deze twee exposities. Zijn vier meter hoge bergketen, opgebouwd uit talloze lagen hout, symboliseert de zeer gelaagde, complexe geschiedenis van het land. Kapoors gebergte is jong met scherpe pieken, net als de Himalaya. En net als de explosief groeiende Indiase bevolking.
Verspreid over een aantal Belgische steden zijn tijdens Europalia.india tot eind januari honderden evenementen te bezoeken met muziek, films, (marionetten)theater, lezingen, literatuur en tentoonstellingen. Alles draait om de ontmoeting met de veelzijdige Indiase cultuur. De twee exposites in BOZAR vormen de spil.
De entree van India belichaamd is een immense houten doos, met aan één kant een wit scherm. Achterlangs wandelen de bezoekers naar de andere expositie, Indomania. Hun vervormde schimmen lopen met je mee als geestverschijningen. India belichaamd heeft bewust geen chronologische opbouw. Alles loopt door elkaar, net als in de Indiase samenleving. De enige houvast in deze fascinerende beeldenstroom is het thema ‘lichamelijkheid’ waaraan de ruim 300 objecten – beelden, schilderijen, tekeningen, sierraden, textiel, foto’s – zijn opgehangen.
Vanuit de reïncarnatiegedachte begint de expositie met de dood, via de (her)schepping, zwangerschap, geboorte en moederschap, de wonderbaarlijke kinderen, de relatie tussen mens en kosmos, bovennatuurlijke lichaamsidealen, de helden, de asceten en het menselijk lichaam als kunstwerk. In elke zaal levert één hedendaags kunstwerk commentaar op de eeuwenoude historische voorwerpen. Om je een weg te banen door India belichaamd is enige voorkennis over het Indiase pantheon, de religies, het kastenstelsel en de mythologie overigens geen overbodige luxe.
Aan een ander uitleggen wie je bent is altijd ingewikkeld, zegt algemeen directeur Kristine De Mulder. “Met deze historische tentoonstelling heeft onze Indiase curator Naman Ahuja toch een poging gedaan.”
Als culturele instelling bestaat Europalia al 42 jaar, en de laatste 25 jaar organiseert Europalia iedere twee jaar een kunstmanifestatie over diverse landen. Sinds 2003 trekt het festival gemiddeld een miljoen bezoekers per editie. De Mulder: “Recentelijk richten we ons op de Briclanden: Brazilië, Rusland, China, en nu India. Hierna is Turkije aan de beurt. Maar van alle landen die we tot nu toe hebben behandeld, staat India het verste van ons vandaan. Het is een uitdaging om de complexiteit van dat land recht te doen.”
De Belgische curator Dirk Vermaelen en zijn Indiase collega Deepak Ananth richtten zich in hun tentoonstelling Indomania op de Westerse fascinatie voor India – sinds Vasco da Gama daar in 1498 voet aan wal zette, tot nu. Indomania toont de culturele uitwisseling die in al die eeuwen heeft plaatsgevonden. Van exotische fantasiewezens die in India zouden leven, de pracht en praal van het Mogolrijk die Rembrandt en Rodin inspireerde, de maharadja’s die hun juwelen door Cartier London lieten maken, architect Le Corbusier die in Chandigarh gebouwen ontwierp, beelden van de straatarme Indiërs door fotografen en filmmakers Cartier-Bresson en Pasolini, The Beatles met hun yogi’s, de geurige modder- en kleisculpturen van Robert Rauschenbeg, tot de omgekeerde Taj Mahal-koffietafel door Studio Job.
Twee Belgische kunstenaars, Hans Op De Beeck (1969) en Max Pinckers (1988), werden voor een werkperiode naar India gestuurd om het laatste hoofdstuk van Indomania te schrijven. Op De Beeck – voor het eerst in India – maakte de korte film Voor de regen (een dorp) over het lome gehucht Angegundi. Het leven kabbelt voort, kinderen spelen, kippen rennen rond, er wordt een beetje gewerkt, totdat met een oorverdovende donderslag de moessonregen op het dorpje neerstort.
Pinckers – die in India werd verwekt en tot zijn achttiende in Azië woonde – dook in de chaos van Mumbai. Hij toont de eerste versie van zijn nieuwe werk Will they sing like raindrops of leave me thirsty, een vervreemdende fotoserie over (onmogelijke) liefde in India. Met als rode draad het werk van The Love Commandos: een organisatie die verliefde stelletjes helpt om aan de eerwraak te ontvluchten.
“Ik vraag mensen vaak om voor me te poseren of een scene na te spelen,” zegt Pinckers. Hij wijst naar een foto van een begrafenis aan de rivieroever, inclusief verbrandingsritueel. “Behalve deze. Heel confronterend om daar bij te mogen zijn. Het leven van de overledene werd echt gevierd en dat was prachtig om te zien, maar daarna ging wel de fik erin. Het was fantastisch om voor Europalia naar dat ongrijpbaar fascinerende India te mogen reizen. Als buitenstaander kom je er nooit écht bij. Je hebt misschien wel tien levens nodig om dat land te snappen.”
Europalia.india te zien tot 26/1. Paleis voor Schone Kunsten (Brussel), en andere steden in België. Zie: www.europalia.be