De Zuid-Afrikaanse fotograaf Pieter Hugo exposeert bij Galerie Cokkie Snoei. Zijn fotoserie Nollywood, geïnspireerd op de Nigeriaanse filmindustrie, speelt met stereotypen over blank en zwart. ‘Het is dark humor’.
DANIËL BERTINA
‘In Nigeria bedrijven ze een soort guerrillastijl van filmen,” zegt fotograaf Pieter Hugo, net aangekomen vanuit bloedheet Kaapstad. ”Op locatie, low budget, met minimale middelen en heel veel improvisatie. Eigenlijk net zoals ik fotografeer.”
Hugo, een van de meest geprezen fotografen van zijn generatie, is in Amsterdam voor de presentatie van zijn nieuwe fotoserie Nollywood. Een selectie van zijn werk is tot en met 7 februari te bekijken bij Galerie Cokkie Snoei in de Hazenstraat.
Pieter Hugo (Johannesburg, 1976) raakte gefascineerd door immense populariteit van de Nigeriaanse filmcultuur – het zogenaamde ‘Nollywood’ – tijdens het werken aan zijn bekroonde fotoserie The hyena & other men (2007) in West-Afrika. Met een productie van duizend speelfilms per jaar is Nigeria de derde filmeconomie ter wereld, na Hollywood en Bollywood.
”In Afrika is Nollywood overal,” lacht Hugo. ”In elke bar staan er televisies met die films te loeien, en op elke straathoek kun je ze kopen. Ik vind die films overigens zelf echt niet te verteren, maar ik raakte gefascineerd hoe Nigerianen film gebruiken om uiting te geven aan hun cultuur en identiteit.”
Hugo begon zijn fotoserie met het portretteren van bekende Nigeriaanse acteurs op de chaotische Nollywood-filmsets. Maar naarmate het project vorderde ging hij steeds meer beelden zélf verzinnen en in scène zetten, in samenwerking met make-upartiest Gabazzini Zuo.
Bloeddorstige kannibalen, ontbindende zombies, slaven aan de ketting, een zwarte Jezus, vrouwelijke killers met kalashnikovs en witgeschminkte zwarte kinderen sieren Hugo’s ontregelende portretten. Opvallend zijn de duidelijke verwijzingen naar bekende sciencefiction-, actie- en horrorfilms – Star Wars, Rambo, Night of the living dead – en moderne schilderkunst, zoals het werk van Francis Bacon. Ontwapenend kijken de Nigeriaanse acteurs in de lens. Alsof ze zichzelf aan de kijker presenteren.
”Ik probeer een soort ‘Huh, what the fuck?!’-reactie uit te lokken,” verklaart Hugo zijn confronterende stijl. ”De foto moet trekken en duwen, totdat blijkt dat het acteurs zijn en dat ik het beeld in scène heb gezet. Dit onderwerp is een interessante mogelijkheid om documentair te werken, en te spelen met de stereotypen over blank en zwart. Maar het is ook gewoon dark humor.”
Met zijn bijzondere stijl won Hugo de ene prestigieuze fotografieprijs na de andere: de Discovery Award, de hoofdprijs op Rencontres D’Arles Photographie festival, de KLM Paul Huf Award, de Standard Bank Young Artist Award for Visual Art, de World Press Photo Award en de Getty Images Young Photographers prijs.
Hij exposeerde bij diverse gerenommeerde internationale kunstgaleries. In 2008 was zijn werk The hyena & other men te zien in het Fotografiemuseum Amsterdam.
Rwanda 2004: vestiges of a genocide: een fotoserie die hij maakte in Rwanda tien jaar na de massaslachtingen, vormde een omslagpunt. ”Ik voelde toen dat ik de technische, vakmatige kant wel goed in de vingers had zitten, en ik wilde ook echt iets uitdrukken. Hoe kan je zo’n enorme catastrofe in beeld brengen?”
Van fotojournalistiek ging hij naar een meer kunstzinnige benadering. In verstilde beelden toonde hij de massagraven, de botten, de rondslingerende kledingstukken – en het alles bedekkende stof.
Drang tot documentatie
Pieter Hugo groeide op onder het Zuid-Afrikaanse apartheidsregime. Kunst in Zuid-Afrika was hevig gepolitiseerd. Er bestond bijna geen ruimte voor abstracte kunst, want het grote onrecht moest zo duidelijk mogelijk worden uitgedrukt.
”Ik worstel nog steeds met die drang tot documentatie, maar mijn werk is toch abstracter geworden,” zegt Hugo. ”Ik ben wel veel wantrouwiger geworden over fotografie. Je kunt de waarheid nooit helemaal laten zien. Fotografie is de Grote Leugen.”
Hoe werden de Nollywood foto’s eigenlijk ontvangen in Nigeria? ”Nigerianen zélf vinden die foto’s geweldig, ook omdat veel van de acteurs heel populair zijn,” zegt Pieter Hugo. ”De meeste kritiek krijg ik van expats die vinden dat ik hun land een slechte naam geef.”
”Ik voel me ongemakkelijk als mensen van afstand morele uitspraken doen over mijn werk. Fotografie draait om exploitatie en voyeurisme – anders levert het geen interessante beelden op. Kunst moet pijn doen, althans dat vind ik. Ik houd me niet zo bezig met de ethiek van fotografie. Ik probeer alleen maar interessante vragen op te roepen. Niemand heeft een schoon geweten.”
www.cokkiesnoei.nl
www.pieterhugo.com
Het Parool / Kunst & Media (11-1-2010)