De Hongaarse theatermaker Edit Kaldor gaat samenwerken met Theater Frascati. Ter introductie herneemt ze Point blank: een toneelstuk met een documentairerandje, gebaseerd op duizenden voyeuristische foto’s. ‘Ik vind gewone mensen veel boeiender dan acteurs.’
DANIËL BERTINA
“Mensen kijken is heel leuk,” zegt Edit Kaldor. Haar werkstudio in een zijstraat van de Wibautstraat kan helemaal worden geblindeerd, om in het donker te kunnen experimenteren met videoprojectie. Het liefst zou ze alle ramen open doen om naar buiten te kunnen staren. “Dat vond ik ook zo bijzonder aan Amsterdam, toen ik hier voor het eerst kwam: bijna niemand heeft gordijnen. Je kunt overal naar binnen kijken.”
Theatermaker Edit Kaldor (Boedapest, 1970) maakt in haar intieme voorstellingen veel gebruik van geprojecteerde computerbeelden, videofragmenten en fotoanimaties – die een voyeuristische sfeer scheppen. Aanstaande vrijdag en zaterdag staat zij samen met speler Nada Gambier in Theater Frascati, met de geprezen voorstelling Point blank (2007). Deze reprise vormt het begin van een verdere samenwerking met Frascati.
Point blank is een bijzondere – Engels gesproken – voorstelling, die het midden houdt tussen een documentaire, lezing, beeldende kunstperformance en toneelstuk. Of zoals Kaldor het omschrijft: een theatrale performance met een documentairerandje.
De makers spelen met de verwachting van de toeschouwers. Wat is er echt? Een vergelijkbare strategie die wordt toegepast door performancekunstenaars zoals Miranda July, of de Libanese theatermaker Rabih Mroué met zijn lecture performances – die eind oktober ook in Frascati te zien zal zijn.
In Point blank maakt het publiek kennis met de negentienjarige Nada: een verlegen jonge vrouw die met zichzelf in de knoop ligt. Met de voorstelling wil ze onderzoeken wat voor haar de beste manier van leven is. Daarvoor gebruikt ze duizenden foto’s van mensen, die ze tijdens een wereldreis op grote afstand met een telelens heeft gemaakt.
“Gewone mensen zijn veel boeiender dan acteurs,” zegt Kaldor grijnzend. “Veel theatermensen hebben vaak nogal een beperkt leven, en dat kan je zien.”
Aan de hand van al deze beelden, die door Kaldor met een laptop op twee grote schermen worden geprojecteerd, probeert Nada een passende strategie voor het leven te vinden. Ze probeert haar besluiteloosheid te overwinnen.
Edit Kaldor studeerde Engelse literatuur en drama aan de prestigieuze Columbia University in New York, en werkte jaren als dramaturg en videokunstenaar voor het Squat / Love Theatre van de Hongaarse theatervernieuwer Peter Halász (1944-2006). In Amsterdam volgde ze de DasArts masteropleiding theater aan de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten.
Sinds 1993 – het begin van haar samenwerking met Halász – werkt Kaldor zeer internationaal, en ging met verschillende voorstellingen op wereldtournee. Zo is Point blank een coproductie door kunstorganisaties uit vijf landen. De voorstelling speelde al in tien landen waaronder Italië, Noorwegen, Servië en de Verenigde Staten.
“Ons leven bestaat in toenemende mate uit virtuele contacten, en dat wordt steeds meer geaccepteerd en normaal,” zegt Kaldor. De technologie die ze in haar voorstellingen gebruikt – videoprojectie, computers, animatie – zijn bedoeld als metafoor. Hulpmiddelen om de gedachtegang van de personages zichtbaar te maken. “Ik ben totaal niet geïnteresseerd in de popcultuuruitingen van technologie, zoals Facebook of Twitter.”
Is Point blank een kritiek op de schaduwkanten van de technologische vooruitgang? “Die vooruitgang is een gegeven. Ik fel er geen oordeel over,” antwoordt Kaldor nuchter. “Het toont ook aan hoe flexibel mensen kunnen zijn; hoe snel ze veranderingen in hun leven kunnen opnemen – dat vind ik fascinerend.”
“Wat ik wel heel vreemd vind aan technologie, zoals het internet, is het exhibitionisme en voyeurisme dat het in mensen naar boven brengt,” grijst Kaldor schuldbewust. “Zodra je iemand ontmoet Google je die persoon. De privégrenzen zijn we aan het verliezen. Nederlanders hebben met hun doorzonwoningen zonder gordijnen die grens al lang geleden overschreden.”
Theater is volgens Edit Kaldor extra bijzonder in deze tijd, omdat het zich in het hier en nu afspeelt. In het directe contact tussen podium en de zaal. “Het theater is een goede, fijne plaats om na te denken. In theater kan alles gebeuren.”
Het Parool / Kunst & Media (8-10-2009)