Het Parool / Amsterdam (21 maart 2013)
Fysiotherapeut Han Luyckx schreef Effe zitten, een boekje over meditatie. De eerste versie bleek onleesbaar, maar de tweede is ‘ in klare Hollandse taal’.
DANIËL BERTINA
In zijn praktijk aan de Lauriergracht gaat Han Luyckx (Utrecht, 1966) behoedzaam op een ballon zitten. Een klassieke oefening uit de haptonomie. Luyckx: “Zo wordt je je opeens heel bewust van je lijf. En als de ballon klapt en je terugploft in de stoel? Des te beter. Dit is een simpel trucje waarmee je helemaal kunt terugkeren tot je basis.”
Luyckx studeerde fysiotherapie en bewegingswetenschappen, en volgde een opleiding voor haptonomie en haptotherapie. Maar meditatie is zijn levenslange fascinatie. Hij schreef Effe zitten, een nuchter boekje over meditatietechnieken, en een bundeling van 25 jaar ervaring met ‘zitten’.
Dagelijks krijgt Luyckx cliënten over de vloer die lijden aan burn-out, angsten of chronische stressklachten. Allemaal symptomen van onze hedendaagse hectische samenleving, aldus Luyckx. “Iedereen zit te veel ‘in z’n hoofd’ en laat zich leven door de drukke buitenwereld. In meditatie leer je met een milde, zorgzame aandacht en openheid naar jezelf te kijken. Het is oefening in leren loslaten; want je hoeft je niet steeds te laten meevoeren door al je gedachten. En vanuit dat grotere bewustzijn kan je beter leren functioneren.”
In Effe zitten introduceert Luyckx een aantal bedrieglijk eenvoudige, maar zeer effectieve meditatietechnieken, afkomstig uit verschillende meditatietradities uit oost en west: zen, vipassana (en de seculiere variant daarvan: de mindfulness), yoga, voice dialogue en de haptonomie.
Meditatie is niet per se iets oosters, boeddhistisch of hindoeïstisch, zegt Luyckx. “Het is gewoon een kwestie van af en toe ‘naar binnen gaan’, de tijd te nemen voor jezelf en je niet mee laten sleuren door de waan van de dag. En om die technieken uit te leggen hebt je geen vage termen nodig. Dat kan gewoon in klare Hollandse taal. Daarom heb ik geprobeerd dit boek vanuit mijn eigen ervaring te schrijven, zonder boeddhistische of andere spirituele terminologie, en niet op een alwetende autoritaire toon. Een grote valkuil bij dit soort vormen van (spirituele) beoefening dat mensen blind achter een leraar aanlopen, of juist afgestoten worden door teveel zweverige mystiek. Ik wilde de drempel zo laag mogelijk leggen, in de hoop dat lezers enthousiast worden om zelf te gaan zitten.”
Zijn eigen kennismaking met meditatie begon met het boek De kleine prins (1943) van Antoine de Saint-Exupéry. “Dat verhaal heeft echt mijn leven veranderd. Het was 1988 en ik had na mijn studie een wereldreis gepland, met als einddoel Indonesië. Als fanatieke Slauerhoflezer had ik allemaal romantische ideeën bij die reis. Maar toen overleed plotseling mijn vader, en ik kon niet weg. Op aansporing van de Kleine Prins ben ik toen maar, letterlijk en figuurlijk, gaan zitten, om dat alles te laten bezinken. Heel intuïtief.”
Pas later vond hij in de boeken van Maarten Houtman, de nestor van de Nederlandse zen, meer gerichte aanwijzingen voor meditatie. “Van Houtman leen ik het woord babbelstroom. Bij meditatie ontdek je die alsmaar voortkabbelende babbelstroom in je hoofd. Dat is echt een groot goed voor onze tijd.” In de loop der jaren ging Luyckx in de leer bij diverse meditatieleraren, en begon de meest effectieve technieken te gebruiken in zijn eigen praktijk.
Na vier jaar zweten is Effe zitten nu een feit. Luyckx: “De eerste versie had ik in een jaartje af. Maar die bleek, nadat ik het had voorgelegd aan een goede vriend, écht onleesbaar te zijn. Veel te uitgebreid, afstandelijk en wetenschappelijk. Als een psychologieboek. Toen ben ik na drie jaar schrappen, schaven en darlings killen tot dit uiteindelijke boekje gekomen.” Hij lacht: In der Beschränkung zeigt sich erst der Meister, zou Goethe zeggen, maar het was een flinke klus. Dit is mijn eerste boek en voorlopig ook even mijn laatste.”
Effe zitten is een druppel in de oceaan van boeken over (seculiere) meditatie, geeft Luyckx toe. “Maar in het mindfulness-verhaal komen vooral de psychiaters en psychologen aan het woord; mensen die zich bezighouden met de mentale kant van de mens. Wij haptonomen stellen dat we juist veel te veel vanuit ons hoofd leven. Bij ons draait het meer om de samenhang tussen lichaam en geest. Ik denk dat die benadering heel waardevol is. Het zou eigenlijk bodymindfulness moeten heten.”
Han Luyckx: Effe zitten. Uitgeverij Haystack. €14,50. Zie ook www.effe-zitten.nl