Het Parool / Kunst & Media (11 mei 2011)
Ex-Cirque de Soleil stuntman Chris Lashua zoekt met zijn Cirque Mechanics naar een intieme vorm van circus. Een gesprek uit Boedapest over Birdhouse factory.
DANIËL BERTINA
Een acrobaat, afgetraind en gespierd, staat met ontbloot bovenlijf zijn routine te oefenen tijdens de technische doorloop in het gloednieuwe RaM Colosseum in Boedapest. De spelers van Cirque Mechanics zetten de laatste details van hun show, Birdhouse factory, in elkaar. Vanavond is de eerste show van de Europese tournee.
“Ok! Je hebt vijftien seconden voor deze overgang,” roept artistiek leider Chris Lashua (1968). Hij zit met een laptop aan de zijkant van het podium de muziek af te stellen. De acrobaat draait zich om. Lenig springt hij in zijn German Wheel – een soort stalen rad – en begint gecontroleerd heen en weer te zwaaien, steeds sneller, totdat hij als een menselijke tol over het podium draait. Op de meest halsbrekende manieren slingert hij soepel door de spijlen van het rollende rad, en maakt ter afsluiting een krachtige achterwaartse salto. Na zijn landing draait hij zich om. Het midden van zijn onderrug is geschaafd en bloedrood.
Birdhouse factory is het geesteskind van Chris Lashua, die na zijn bekroonde carrière als professioneel BMX-fietser furore maakte als stuntman in de Quidam show van Cirque de Soleil. Na jaren met dit grootste circus ter wereld te hebben getoerd, besloot Lashua een eigen groep op te richten. Hij noemde het Cirque Mechanics, vanwege zijn liefde voor zelfgeknutselde mechanische bouwsels. Birdhouse factory ging in 2004 in première en werd een groot Broadwaysucces. De show was wereldwijd te zien in 70 steden. En staat 17 tot en met 21 mei in DeLaMar.
[youtube]http://www.youtube.com/watch?v=f9lUu2QAltA[/youtube]
De voorstelling speelt zich af in de jaren dertig van de vorige eeuw. Een groep fabrieksarbeiders zucht onder het juk van hun norse baas, met nepsigaar en bolhoed. Met stunts proberen ze de sleur van het lopendebandwerk nog enigszins op te leuken, totdat een binnengevlogen vogeltje hen op het idee brengt om zélf de fabriek te gaan runnen. Tot chagrijn van de baas. Het schetsmatige verhaal biedt alle ruimte voor krankzinnige trapezenummers, jongleeracts met ballen, vogelhuisjes en hoepels, halsbrekende trampolinecapriolen en acrobatiek, dans, clownerie en mime. Ook een hyperflexibel slangenmens en het eerder genoemde German Wheelspektakel komen in hoog tempo voorbij, terwijl de spelers zich vrijwel uitsluitend in radslagen en flikflaks over het podium voortbewegen.
[youtube]http://www.youtube.com/watch?v=upzsLVnSsic[/youtube]
De show is enorm geëvolueerd, vertelt Lashua tijdens de borrel na afloop. In de prille vorm had Birdhouse factory geen trampoline act, tango, of acrobatennummer in de touwen. Nu zijn dat belangrijke onderdelen van de show. “De uitdaging is om de voorstelling elke keer vers te houden. Dat doen we bijvoorbeeld door bij elke wisseling van de cast te onderzoeken hoe de nieuwelingen een eigen, unieke bijdrage aan de show kunnen geven. We zetten iedere act steeds weer opnieuw in elkaar. Je krijgt de beste performance door de artiesten zelf om ideeën te vragen, niet wanneer je als dictator alleen maar een bepaalde routine oplegt.”
“Die directe input is een verademing,” zegt de Canadese clown Jesse Dryden. Eerder op de avond ging hij het publiek te lijf met ontwapenend gestuntel, een geel meetlint en een zenuwachtige strijdkreet.
Ook hij is Cirque de Soleilveteraan, net als een groot deel van zijn collega’s. “Daar was ik een klein onderdeeltje van een streng hiërarchische, onpersoonlijke productiemachine. Ik geef vaak les aan jonge circusartiesten, en die koesteren allemaal de droom om ooit voor het grote Cirque de Soleil te werken. Uiteindelijk realiseren veel van hen dat ze liever bij een overzichtelijk groepje willen horen. Een kleine gemeenschap die elkaar steunt en waar de bevlogenheid voorop staat. Net zoals bij ons; creatieve chaos is hier heel welkom. Het is een terugkeer naar de oude circusgeest: zelf je decor opzetten, kostuumpje aan en spelen maar. Daarna breken we samen de boel weer af en reizen door naar de volgende locatie. Chris sjouwt zelf ook mee – ik ken weinig artistiek leiders die zó hun handen vuilmaken.”
Lashua zit te glunderen. “We bieden geen jarenlange contracten of luxueuze secondaire arbeidsvoorwaarden. Maar wat Cirque Mechanics speciaal maakt is dat iedereen een bijdrage levert aan het creatieve proces. Die toewijding zie je terug in de voorstelling. Eind jaren tachtig heb ik als professioneel BMX-rijder veel getoerd met mijn stuntteam. We waren vier jonge gasten die het land door scheurden in een krakkemikkig busje, van stuntshow naar stuntshow. Cirque Mechanics doet me denken aan die saamhorigheid. Alleen zijn er nu vijftien mensen op tournee in plaats van vier.”
Birdhouse factory is een intieme vorm van circus, zegt acrobaat en hoelahoepspecialist Viktoria Grimmy. Als trotste vijfde generatie circusartiest zit het vak bij haar in het bloed. “We zijn allemaal onderdeel geweest van enorme shows met honderden artiesten. Als danser bij Britney Spears heb ik vaak voor een duizendkoppige mensenmassa gestaan. Geweldig, maar daar ligt niet mijn hart. Ik wil mijn publiek in de ogen kunnen kijken.” Dryden haakt in: “Er gaat een krachtige siddering door je lijf als je voor duizenden mensen staat. Maar wanneer je voor 631 enthousiaste bezoekers speelt in een kleine zaal – zoals vanavond – dàn voel je echt de waardering voor je vak.”