Het Parool / Kunst & Media (24 november 2012)
Het Muziekpaleis – op weg naar 125 jaar Concertgebouw
In 2013 bestaat Het Concertgebouw 125 jaar. In de aanloop naar dat jubileum elke week aandacht voor een andere kant van deze ‘tempel van klassieke muziek’. Vandaag over de serie Scherpdenkers.
DANIËL BERTINA
Honderden kinderen stormen de Grote Zaal van Het Concertgebouw uit. Helemaal uitgelaten over de het kinderconcert van Prokofjevs Peter en de Wolf. Programmeur Aart-Jan van de Pol (1974) gebaart naar de langs rennende kinderhorde: “Soms wordt er gezegd dat er een ‘grijze zweem’ over Het Concertgebouw zou hangen. Dat is ver te zoeken als je die kinderen zo ziet.”
Van de Pol is onder andere verantwoordelijk voor de programmering van de Kleine Zaal, maar ook van de festivals en bijzondere projecten. Zoals de serie Scherpdenkers, een samenwerkingsproject met Muziekgebouw Eindhoven, waarbij het gesproken woord samenvloeit met muziek. Wetenschappers, romanschrijvers, politici, dichters en denkers zetten de toon van de avond met scherpe voordracht, die vervolgens door (klassieke) musici een muzikale dimensie krijgt.
De gesproken tekst doet een beroep op je intellect, zegt Van de Pol. “Maar na een half uur luisteren naar tekst zorgt de overgang naar muziek opeens voor een totaal nieuwe invalshoek. Het lijkt of je zo de muziek véél scherper en aandachtiger ervaart. Scherpdenkers gaat in één ruk door. Zonder pauze, want dat zou het ritme van de avond teveel doorbreken. Het is echt een meerwaarde om de twee disciplines op deze manier samen te brengen. We merken dat ze elkaar verscherpen.”
Op woensdag 28 oktober begint de Scherpdenkersavond met een voordracht van de Iraanse schrijver Kader Abdolah, gevolgd door een optreden van pianist Ralph van Raat. Van de Pol: “De schrijver en de pianist ‘vertellen’ zo samen, ieder op hun eigen manier, een reisverhaal over het oude Perzië.
Abdolah doet dat op zijn unieke manier op basis van de poëtische verhalen over de geboortestreek van Zarathustra en de eigen herinneringen aan zijn ouderlijk huis, en Van Raat door middel van het mysterieuze muziekstuk Les heures persanes, op. 65 (1913-1919) van de Franse componist Charles Koechlin (1867-1950). In deze muzikale cyclus van zestien delen schetst Koechlin een serie associatieve indrukken van een reis door het mythische oude Perzië, geïnspireerd op een tekst van schrijver Pierre Loti.
Dit seizoen is er vier keer een editie van Scherpdenkers te zien. De serie is aanbeland in het derde seizoen, en heeft zich ontwikkeld tot een van de grote succesnummers. Van de Pol: “De bezoekersaantallen zijn in de loop der jaren explosief gestegen. Maar het is ook interessant om te zien dat de serie echt stof doet opwaaien. Bezoekers hebben de behoefte om na afloop met elkaar, én met de de artiesten, van gedachten te wisselen en hun ervaringen te delen. Daar bieden we ruimte voor.”
Van de Pol studeerde muziekwetenschappen en werkte een tijdje als vioolbouwer. Mooi, maar vooral eenzaam werk. “Hout is prachtig,” zegt Van de Pol. “Maar het zegt zo weinig terug.” Na een periode als producent te hebben gewerkt voor het Orlando Festival, werd hij benaderd door Het Concertgebouw. “In dit vakgebied heb ik nu de mooiste baan ter wereld.”
Het team van programmeurs bemoeit zich héél erg met de kwaliteit, zegt Van de Pol. “Maar je moet het ook kunnen loslaten, en vertrouwen op de capaciteiten van de mensen die zijn uitgenodigd. Ons werk zit vooral in het maken van spannende combinaties van artiesten, zoals Abdolah en Van Raat. Wij bewaken vooral het stramien.”
De huidige traditie van de klassieke muziek is het resultaat van jarenlange evolutie, zegt Van de Pol. “Daar gaan we zorgvuldig mee om. Met ons 125-jarige jubileum van volgend jaar in het vooruitzicht, zoeken we steeds weer naar nieuwe manieren om de klassieke muziek plaats te geven in de 21e eeuw. Scherpdenkers is daar een stap in.”