Mister Motley (5 maart 2012)
De Zweedse kunstenaar Etta Säfve toont hoe de mens probeert de natuur te manipuleren, op zoek naar richting in een desoriënterende wereld. Haar solotentoonstelling Emergency navigation is nu te zien bij Galerie 37.
DANIËL BERTINA
Een aapje zit moederziel alleen op een paal in een wazig sneeuwlandschap. Het beest houdt een pendel vast en tuurt naar de grond, op zoek naar richting in een niemandsland. Dit is een van de intrigerende, dromerige tekeningen van Etta Säfve (Uppsala, 1973). “Ik ben gefascineerd door de snelheid van onze tijd,” zegt Säfve. “Maar onze leefwereld wordt in toenemende mate complex, en we worden als mensen steeds destructiever. Dat alles maakt contemplatie en bezinning steeds moeilijker. Met mijn kunst probeer ik te zorgen voor een moment van verstilling.”
Tot en met 8 april toont Säfve een serie krijttekeningen, installaties en grofkorrelige videoprojecties bij Galerie 37, Haarlem. De titel van haar solotentoonstelling, Emergency navigation, verwijst naar een gelijknamig boek met praktische handleidingen voor het zeilen op de oceaan. Naast haar beeldende kunst presenteert Säfve tijdens de expositie ook haar debuutroman Ice: een verhaal over een handjevol overlevenden in een apocalyptische wereld, die door mysterieuze menselijke bemoeienis totaal is bevroren.
Het was eigenlijk niet de bedoeling om ook een boek te schrijven, zegt Säfve, bijna verontschuldigend. “Het idee was om een aantal van die teksten te gebruiken als voiceovers bij mijn 8mm films. Maar op een gegeven moment gingen die verhalen een eigen leven leiden en werd het een op zichzelf staand kunstwerk. Veel van de ideeën en thema’s in mijn beeldende werk komen erin terug, maar het geheel vormt een nieuw verhaal.”
De drang om verhalen te vertellen ligt ten grondslag aan Säfve’s kunst. Jarenlang werkte ze als decorontwerper en scenograaf voor het stadstheater van Luleå in het hoge noorden van Zweden, voordat ze besloot om naar het zuiden af te reizen naar de kunstacademie in Örebro. Daar volgde ze de schildersrichting. Maar op een gegeven moment had ze genoeg van Zweden.
Säfve: “Ik kon niet meer tegen dat gevoel van isolatie. Het was me té koud en donker in de winter, en té verblindend fel in de zomer. Ik moest daar weg.” Zo belandde ze op de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam, in navolging van bevriende kunstenaars Jonas Ohlsson en Pär Strömberg die haar waren voorgegaan. Dat was 15 jaar geleden. ”Sinds ik in Amsterdam woon is die ambivalente houding ten opzichte van de plaats waar ik ben opgegroeid een onderdeel van mijn werk geworden. Het hoge noorden is prachtig en die extreme temperaturen en lichtval trekken me aan, maar ik zou er niet meer kunnen wonen.”
In 2009 werd ze uitgenodigd voor een residentie in Peking. Tijdens die werkperiode ontdekte ze het thema dat in Emergency navigation terugkeert: hoe de mens probeert de natuur te manipuleren. Met onvoorziene, verwoestende gevolgen.
“Ik stuitte daar op het fenomeen van cloud seeding,” zegt Säfve. “Dat is een kunstmatige manier om neerslag op te wekken door middel van chemicaliën die in de lucht worden gespoten. Tijdens mijn residentie was China daar druk mee in de weer, om de droogte te bestrijden. Maar dat leidde tot onverwachte extreme kou en sneeuwval. Met dodelijke slachtoffers tot gevolg.” Ook de desoriënterende chaos van de miljoenenstad Peking maakte diepe indruk. Säfve: “Ik kon nergens de horizon zien want alles was volgebouwd. Maar vooral de energie was waanzinnig. Die stad ontploft bijna en niemand lijkt dat te kunnen beteugelen. Ik snakte daar echt naar houvast. En dat gevoel verwerkte ik in mijn kunst.”
In een van haar gedigitaliseerde 8mm films, Emergency navigation (cloud hidden whereabouts unknown) (2012), toont Säfve een serie opnames van de Chinese Muur. De beelden worden begeleid door een kalme vrouwenstem, die op zalvende toon praktische aanwijzingen geeft over navigatie op de open oceaan. De stem vormt een vervreemdend contrast met de grofkorrelig, bleke en wazige opnames. Onbedoelde bijwerkingen: de film bleek al half te zijn vergaan, toen ze begon met filmen.
“Maar die effecten pasten precies bij het gevoel dat ik wilde uitdrukken,” lacht Säfve. “In mijn kunst vertrouw ik altijd op die kleine, happy accidents. Je moet niet alles willen controleren.”
Etta Säfve. Galerie 37, Groot Heiligland 37, Haarlem. Te zien van 4/3 t/m 8/4